Tarihte bilinen ilk Türk mutasavvıf Ahmed bin İbrahim bin İlyas Yesevi’dir. Yani hepimizin bildiği ismiyle Hâce Ahmed Yesevi. (1093-1166)
Tarihte bilinen ilk Türk mutasavvıf Ahmed bin İbrahim bin İlyas Yesevi’dir. Yani hepimizin bildiği ismiyle Hâce Ahmed Yesevi. (1093-1166)
Yesevi, İslam inancını Türk gelenek, görenek ve törelerine göre sentezleyerek Türklerin İslam’ı benimsemelerinde en büyük katkıyı sağlayan kişilerden biridir.
Anadolu’ya hiç gelmemesine rağmen yetiştirdiği talebelerini Anadolu’ya göndererek İslamiyet’in yayılmasını, Anadolu’da tasavvufi akımların oluşmasını sağladı.
Yesevi ekolünden gelen; Anadolu’nun kandilleri, dört temel kolonu veya kutupları olarak bilinen dört büyük veli vardır. Kronolojik olarak şu şekilde sıralayabiliriz;
Hacı Murad-ı Veli (1117-1207)
Hacı Bektaş-ı Veli (1209 -1271)
Hacı Bayram-ı Veli (1352-1430)
Şeyh Şaban-ı Veli (1481-1569)
Hâce Ahmed Yesevi, kendi çağdaşı olan Hacı Murad-ı Veli ile beraber yüzlerce alim ve kanaat önderini Anadolu’ya gönderdi.
Anadolu Selçuklu Devletinden itibaren Osmanlı İmparatorluğunun en güçlü olduğu dönemlere kadar dört büyük velinin silsile yoluyla Anadolu üzerinde hüküm sürdüğünü kronolojik sıralamada görebiliriz.
Dört büyük velinin kendi çağdaşları veya ara dönemlerde yaşayıp din ve fen alanında Türk- İslam Medeniyetine hizmet eden başka ilim insanları ve kanaat önderleri de vardır.
Bunların başlıcaları;
İmam-ı Gazali
Abdulkadir Geylani
Mevlâna Celaleddin-i Rumi
Ahi Evran, Aşık Paşa, Muhyiddin Arabi
Erzurumlu İbrahim Hakkı, Kul Nesimi
Pir Sultan Abdal, Yunus Emre, Fuzuli
Dadaloğlu, Köroğlu, Baba İlyas
Kazak Abdal, Gevheri, Karacaoğlan
İbn-i Sina, Ali Kuşçu, Mimar Sinan
Liste uzayıp gider, Allah onlardan razı olsun.
Ahmed Yesevi ekolünden gelerek Anadolu’da Türk-İslam Medeniyetini inşa eden velileri, bu topraklara hizmet eden kanaat önderlerini, din-devlet ve ilim insanlarını iyi tanımalıyız.
Onların tarihi ve menkıbevi varlıklarını öğrenerek gelecek nesillere aktarmalıyız.
