(1924 Anayasası ilk 4 madde)
Madde 1. – Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
Madde 2. – Türkiye Devletinin dini, Dini İslamdır; Resmi dili Türkçedir, makarrı Ankara şehridir.
Madde 3.- Hakimiyet bila kaydü şart Milletindir.
Madde 4. – Türkiye Büyük Millet Meclisi milletin yegâne ve hakiki mümessili olup Millet namına hakkı hakimiyeti istimal eder.
11 Ağustos 1923 Cumartesi sabah saatlerinde gerçekleştirilen Türkiye Büyük Millet Meclisi 2. Dönem, 1. Yasama Yılı, 1. Birleşiminde oturum zili çaldı. Meclisin en yaşlı üyesi olan İstanbul mebusu Abdurrahman Şeref Bey geçici meclis başkanı sıfatıyla ağır adımlarla yerine oturdu. Sözlerine ikinci meclisin görevlerini, tarihi misyonunu ve önemini anlatan konuşmasın yaparak başladıktan sonra şu tarihi sözleri söyledi:
‘’Selefimiz olan birinci Meclis vatanın halaskarı oldu. Meclis-i Alimizin uhdesinde tereddübeden vazifede, Devletin nazımı olmaktadır. Hakimiyeti milliye esası üzerine, kavanini mevcudemizin teşkilatı cerideye tevfikan ihtiyacatı hazırımıza göre tadil etmek ve memleketin hüsnü idaresini ve milletin terakki ve refahını temin edecek yeni kanunlar tanzim ve tespit etmek ve harcin temadisi dolayısıyla bakımsız kalan memleketimizin imararatına himmet etmek uhdei himmetinize gerekiyor…’’
2. Meclis veya Devrimci Meclis olarak da tarihe geçecek olan bu dönemde yapılan meclis çalışmaları Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temel anayasasını ve yönetim biçimini belirledi.
27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra ordu yönetime el koydu, TBMM feshedildi, 1924 Anayasası yürürlükten kaldırıldı, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Genel Kurmay Başkanı ve devletin üst düzey yönetim kadrosu tutuklandı. Milli Birlik Komitesi tarafından Anayasa komisyonu kurularak yeni bir anayasa çalışmalarına başlandı. 9 Temmuz 1961 yılında referanduma gidildi. %39 ret oyuna karşı %60 kabul oyuyla 1961 Anayasası kabul edildi.
12 Eylül 1980 gecesi saat 03:00’da Ordunun komuta kademesinin yönetime el koymasıyla birlikte Milli Güvenlik Konseyi kuruldu. Konsey ilk iş olarak siyasi partileri feshetti. Akabinde 1961 Anayasası yürürlükten kaldırılarak yeni anayasa çalışmaları başladı. 7 Kasım 1982 günü yapılan referandumda 18.841.990 vatandaş geçerli oy kullandı. Bunlardan %8,63’ü ret oyu verirken toplumun %91,37’si evet oyu kullanarak 1982 anayasasının yürürlüğe girmesini sağladılar.
21 Ekim 2007 tarihli Anayasa referandumunda Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi ve diğer maddeler halkoyuna sunuldu. %31,05 Ret oyuna karşı, %68,95 evet oyuyla kabul edilen Anayasa değişikliği yürürlüğe girdi.
12 Eylül 2010 yılı Anayasa referandumunda Anayasa Mahkemesi, HSYK, YAŞ, Askeri Yargı, Kamu Denetçiliği gibi çok sayıda madde halkoyuna sunuldu. %42,07 Ret oyuna karşı %57,93 evet oyuyla Anayasa değişikliği yürürlüğe girdi.
15 Temmuz 2016 akşamı saat 22:00 sularında gerçekleştirilen darbe girişiminden üç ay sonra Ak Parti tarafından başlatılan Anayasa değişikliği tartışmaları sonrasında Mhp’nin de süreci desteklemesiyle birlikte Anayasa Değişikliği referandumuna gidildi. 16 Nisan 2017 günü gerçekleştirilen referandumda; Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında mevcut bulunan parlamenter sistemin kaldırılıp yerine başkanlık sisteminin getirilmesi, yürütme yetkisinin Başbakandan alınarak Cumhurbaşkanına verilmesi, Hâkim ve Savcılar Yüksek kurulunun yapısında değişikliklere gidilmesi, Başbakanlığın feshedilmesi, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Bakanları Cumhurbaşkanının atayacağı, parlamentonun yetkilerinin kısıtlanacağı yeni bir hükümet sistemi modeline geçilmesi oylandı. 48. 936.604 vatandaşın geçerli oy kullandığı referandumda %48,59 Ret oyuna karşı %51,41 evet oyu kullanılarak Anayasa değişikliği kabul edildi.
Türk Milletinin 1808 yılında imzalanan Sened-i İttifak ile başlayan Anayasa yolculuğu, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı, 1876 Kanun-i Esasi, 1921 Teşkilat-ı Esasi, 1924 Anayasası, 1961Anayasası, 1982 Anayasası, 2007, 2010, 2017 referandumlarıyla günümüzdeki son aşamasına erişti.
Son iki asırdır sürekli değiştirilme gereği hissedilen Anayasamız, günümüzde de değiştirilmek üzere gündemin en önemli konusu olarak kamuoyunu meşgul etmektedir. Meşgul etmeli midir?
