Çankırılı bir eğitimci, edebiyatçı ve vatansever olarak öne çıkan Ahmet Talat Onay, hem kalemiyle hem duruşuyla Türk tarihine iz bırakmış isimlerden biri olarak dikkat çekiyor.
İlköğrenimini memleketi Çankırı’da tamamlayan Onay, eğitim hayatına Kastamonu İdadisi’nde devam etti. Son sınıfı Ankara’da okuyarak 1907 yılında mezun oldu. 1910 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ni başarıyla bitirdikten sonra öğretmenlik mesleğine adım attı. Kastamonu, İzmir, Zonguldak, Bolu ve Ankara gibi birçok şehirde edebiyat, felsefe ve tarih öğretmenliği yaptı. Aynı zamanda Milli Eğitim Müdürlüklerinde de görev aldı.
Siyasi yaşamı da en az eğitim hayatı kadar dikkat çekiciydi. III, IV ve VII. dönemlerde Çankırı, V ve VI. dönemlerde ise Giresun milletvekilliği yaptı. Ancak onu tarih sayfalarında öne çıkaran asıl olay, 15 Mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlar tarafından işgal edilmesinden hemen önce yaşandı.
Ahmet Talat Onay, Redd-i İlhak Cemiyeti üyesi olarak, İzmir halkını işgale karşı ayaklanmaya çağıran tarihi beyannamenin hazırlanmasına öncülük etti. Bu bildiri Anadolu Matbaasında basılarak dağıtıldı. Ayrıca İzmir'in işgal edileceği gece, cemiyet adına çeşitli vilayetlere telgraflar göndererek halkı direnişe davet etti. Bu faaliyetleri nedeniyle Yunan işgal kuvvetlerince “vatan haini” ilan edilerek askeri mahkemeye sevk edilmek istendi. Ancak Yunanlıların eline geçmeden İzmir’den kaçmayı başardı.
Ahmet Talat Onay’ın bu cesur ve kararlı tutumu, Çankırı’dan yükselen bir vatansever sesin, milli direnişe nasıl katkı sağladığının en güçlü örneklerinden biri olarak hafızalara kazındı.
